बिष्णु गिरी ‘निश्चल’

काठमाडौंको धुलो र धुवाको रापमा थिचिएर थङ्गथिलो भएको यात्रीले मुस्ताङ्गको प्राकृतिक सौन्दर्यको स्वपान गर्दाको आनन्द व्यक्त गर्न सक्ने कुरै थिएन । सामुन्द्रिक सतहको उचाईदेखि झण्डै ३८ सय मिटर उचाईमा रहेको मुस्ताङ्गको मुक्तिनाथ यात्रा केबल धार्मिक मात्र होईन त्यो एउटा सभ्यताको अध्ययन हो, मुस्ताङ्ग मानसिक थकान मार्ने एउटा प्रतिक्षालय हो, धार्मिक आस्थाको एउटा आगँन हो जहाँ हिन्दु र बौद्ध धर्मावलम्बीहरु जाने एकमात्र साझाँ थलो पनि हो ।

एउटै उद्देश्य लक्ष्य र सपना बोकेका हामी चार युवाको अगुवाईमा खोलिएको ब्यवसायिक कम्पनीको योजनालाई सार्थकता दिन र साथीहरुबीच थप आत्मीयता बढाउने उद्देश्यलाई केन्द्रबिन्दुमा राखेर मुस्ताङ्गको यात्रा गर्ने तय भयो तर एक साथीलाई मनाउन भने हामी तीनलाई निक्कै मेहनत गर्नु पर्यो तर, मन नमिल्ने कुरै भएन । मिति २०८० जेष्ठ ९ गते साझ ७ बजे हामी गन्तब्यको लागि काठमाडौबाट निस्कियौं ।

प्राईभेट बिद्युतिय गाडिमा पोखरा सम्मको यात्रा गर्ने त्यसपछि मुस्ताङ्ग यात्राको लागि अर्को गाडिको ब्यवस्था फोन मार्फत नै गरिएको थियो ।  यात्रा शुरु भयो । तिता मिठा गफ गदै शुरु भएको यात्रा गाडीमा निदाउँदै मिठा गफ गर्दै रातकाे १२ बजेतिर साथीले चिनेको रेष्टुरेन्टमा खाना खायौं । पैसा तिरेर खाना खाएपनि हामीले राम्रो आतिथ्यता पायौं ।

रातको ३ बजे पोखरा पुगियो । पोखराको नाईट लाईफ नहेरी निन्द्रै लागेन र लाउन्ज गईयो । केही समय बिताएर होटल आएर सुतेको १ घण्टापछि नै मुस्ताङ्गको लागि हिडिँयो पाको उमेरका अनुभवी सवारी चालक हरी ढकालको साथमा । बाग्लुङ बजार ठूलो रहेछ गाडीबाट नै घुमियो । बागलुङ भगवतीको दर्शनले मन आनन्दित बनायो । ठूलो आस्था रहेछ, त्यहाँका बासिन्दामा । मैले पहाडी क्षेत्रमा त्यत्रो व्यवस्थासहितको प्रबन्ध देखेको थिईन । भरपुर दर्शन गरियो । साथै गलेश्वर महादेवको दर्शन गर्दै बेनी बजार नजिकै होटल कालीगण्डकी एण्ड थकाली भान्छा घरमा खाना खायौं । बेनीबाट मुक्तिनाथ जादाँ बाटोमा तातोपानी रहेछ । फर्किदा त्यहाँ बस्ने योजना साथ अगाडि बढ्यौं । बाटोमा लोकल दही, लोकल केरा खाँदै हाम्रो यात्रा अगाडि बढ्यो ।

रमाईलो गफ कहिले संस्थागत र व्यवसायीकताको कुरा गर्दै मनाेरम दृश्यावलाेकन सहित यात्रा अगाडि बढ्यो । तिब्बतबाट निस्किएर आएको कालीगण्डकी नदी चट्टानले बनेका गगनचुम्बी अग्ला पहाडहरूको खोंचबाट दक्षिणतर्फ बगेको रहेछ । नदी चट्टानले बनेका गगनचुम्बी अग्ला पहाडहरूको खोँचबाट दक्षिणतर्फ बगेको रहेछ । कालीगण्डकीको प्रवाह र त्यो दृश्यले हामीलाई रोमाञ्चित बनायो ।

हिमाली क्षेत्र चिसो स्वभाविकै थियो । कालीगण्डकीको किनारै किनार मोटर बाटो । सिधै उत्तर । बीच बीचमा सानातिना खोलाहरु हान्निएर कालीगण्डकीमा समाहित । दृश्यहरु अत्यन्त लोभलाग्दा थिए । ठाउँ ठाउँमा आकाश सांघुरिएको देखिन्थ्यो । हिमाली बाटो ठूला ठूला चट्टानी पर्वतलाई छिचोल्दै गएको छ । अजङ्गका ती पहाडहरु कुम्भकर्ण झै चीरनिद्रामा छन् । काठमाडौं आसपासमा झै खानी सञ्चालनको नाममा जताततै चिथोरिएका छैनन् ।

अनन्त सौन्दर्य पस्किरहेका छन् । पहाडको छाती चिरेर निस्किएका झरनाले पीडा भन्दा आनन्द दिने । त्यसका केही दृश्य क्यामरा र मनमा कैद गर्दै हामी अघि बढ्यौं साथमा मिठा जोक र रमाईलो कुराकानी त छँदै थियो । रुप्से झरनाले हाम्रो यात्रालाई थप उर्जा दियो । माथीबाट हामीलाई भेट्न आतुर भएर बगेको सेतो पानीको दाना शरीरमा पर्दा तरंग उत्पन्न हुन्थ्यो । झण्डै ३० मिटर अग्लो रुप्सेलाई हामीले पनि चुनौती दिएजस्तै उसको तस्वीरहरु चोरिरह्यौं । तस्वीर खिच्नुभन्दा उसैलाई हेरिराख्नु हाम्रो यात्राको अर्काे रमाईलो क्षण बन्यो । झरनालाई छोडेर थोरै माथीपुग्दा त्यहाँ बगेको एक मिटर चौडा र अत्याधिक गहिराईको कालिगण्डकी पनि सुतेर बगेकी झरनाजस्तै लाग्यो । नजिकै पुगेपछि हिमालको घरमै प्रवेश गरेजस्तो भान भयाे, हिमालले आफैं नजिक बनिदिएजस्तै । थकित बनेका आँखामा निश्चल उर्जाहरु भरिदियो ।

टुकुचे, मार्फामा केही समय हामी घुम्यौं, टिकटक बनायौं र यात्रा जोमसोममा गएर रोकियो । मुस्ताङ्गको सदरमूकाम जोमसाेम भएपनि ठूलो रहेनछ । सेवाग्राही कमै होलान् । सरकारी अड्डा धाउनेभन्दा आफ्नो व्यवसाय राम्रोसँगले चले त भै गयो नी ! लोडसेडिङ्ग रहेनछ । हामी त्यही बस्ने र भोली मुत्तिनाथ दर्शन गर्ने योजना बन्याे ।

साँझ मुस्ताङ्ग जिल्ला घरपझोङ्ग गाउँपालिकामा कार्यरत मित्र राजन कँडेल र आशिष भण्डारीले गाउँपालिकामा वित्तीय साक्षरता सम्बन्धी कार्यक्रम गर्दा कसो होला भन्ने प्रस्ताव आयो । त्यो अवसरलाई हामीले गुमाउन चाहेनौं भोली पल्ट (जेष्ठ ११) गते कार्यक्रम गर्ने र त्यसको चाँजोपाँजो गर्ने जिम्मा प्रदिप जीलाई दिईयो । राती मिठो मुस्ताङ्गे खानाको स्वादसँगै भोली मुक्तिनाथ दर्शन गर्ने मनोकान्छा बोकेर निन्द्रादेवीको शरणमा गईयो ।

भोली बिहानै सबैर यात्रा शुरु गरियो, किनकी मन्दीर र दर्शन गरेर हामीले कार्यक्रम सकेर उपल्लो मुस्ताङ्गको पनि यात्रा गर्नु थियो । निलगिरी र धौलागिरी हाम्रो दक्षिणमा थिए । धौलागिरी दूधले धोएझैं सेतो थियो भने निलगिरी आकाशझैं निलो । हामी मुक्तिनाथ पुग्यौं । मुक्तिनाथ हाम्रो गन्तव्यको शिखर । भगवान नारायणको बासस्थान । त्यो सुन्दरताको वर्णन गरेर साध्य छैन । त्यसैले होला महात्मा, साधुसन्त, भक्त, प्रशासक, राजनीतिज्ञ, उद्योगी, व्यापारी, कलाकार, सर्वसाधारण सबैको आस्थाको पुञ्ज ।

मन्दिर दर्शन गर्न धेरै भारतीय तीर्थालु आएका थिए । माथिसम्म जान नसक्नेहरूका लागि घोडा र स्ट्रेचरको सुविधा पनि थियो । हामी माथिसम्म नै हिँडेर जान तयार थियौं । स–साना पाइला चाल्दै हामी माथि पुग्यौं । धेरै भारतीय तीर्थालु आफूलाई मानिसको काँधमा बोक्न लगाएर मन्दिर दर्शन गर्न गइरहेका थिए । मन्दिरअघि दुइटा कुण्ड थिए । मन्दिर पछाडि १०८ धारा थिए । हामीले पनि दौडेर १०८ धारामा नुहायाैं । टाउको खाने चिसो रहेछ । त्यसपछि कुण्डमा डुबुल्की मार्नु पर्ने अरे, चिसोको पर्वाह नगरी मारियो । मुक्तिधाम अगाडीको कुण्डमा डुबेर पैसा निकाल्ने प्रचलनको नक्कल हामीले पनि गर्यौं  ।

मन्दिर परिसरमा धेरै फोटो खिचियो । कति धेरै प्रकृतिलाई जिस्क्याउने भोक थियो । फेरी आइपुग्ने नपुग्ने संयोग मात्र भएकोले धितमरुन्जे भगवानको समीपमा बसियो । नारायणको मन्दिर माथि, तल कालीगण्डकीले अविच्छिन्न शालीग्राम पस्कँदै प्रवाहित हुनु संयोग मात्र कहाँ हुन्थ्यो र ? सत्य थियो, त्यो लिला हैन भक्तलाई कृपा थियो भगवानको ।

भित्र देखिनै आनन्द लागेर आयो । त्यही सेवा गरेर बस्न पाए हुन्थ्यो भन्ने पनि कहिलेकाही मनमा आउथ्यो । प्रकृतिको त्यो अनन्त स्वादपान गरेर । त्यहाँ भरपुर आनन्द अनुभूत गर्यौ । ३८१० मीटरको उचाईमा रहेको यो मन्दीरको वर्णन गरेर नसकिने रहेछ । मुक्तिनाथ दर्शनपछि युद्ध जितेको अनूभूति थियो । मुस्ताङ्ग मानसिक थकान मार्ने एउटा प्रतिक्षालय हो, धार्मिक आस्थाको एउटा आगँन हो जुन हिन्दु र बौद्ध धर्मालम्बीहरु जाने एकमात्र साझा थलो पनि हो ।