१६ वैशाख २०८२, मङ्गलवार
१६ वैशाख २०८२, मङ्गलवार
‘इन्जिनियरिङ गर्नु भनेको डिग्री प्राप्त गर्नु मात्र होइन’
एक्सन खबर
इ. आशिष कुमार झा
इन्जिनियरिङ (अभियान्त्रिकीशास्त्र) भनेको मानविय समस्या समाधानका लागि प्रविधिको प्रयोग गरिने विज्ञान हो । यो एक व्यावसायिक कार्य हो जसमा सोच, निर्णय गर्ने क्षमता र बौद्धिक ज्ञान प्रयोग हुन्छ । यसमा विज्ञान, प्रविधि, गणित र प्रयोगात्मक अनुभवको प्रयोग गरी परिकल्पना, उत्पादन र उपयोगी वस्तुको निर्माण गरिन्छ, जसले मानवताको आवश्यकताहरू र इच्छाहरू पूरा गर्छ ।
इन्जिनियरिङ भनेको विज्ञान, गणित र प्रविधिको प्रयोग गरेर समस्याहरू समाधान गर्ने, दक्षता र उत्पादकता बढाउने र प्रणालीहरू सुधार गर्ने अभ्यास हो । यो क्षेत्रले संरचना, मेसिन, उपकरण र निर्माण प्रक्रियाहरूको डिजाइन र विकासमा वैज्ञानिक सिद्धान्तहरूको रचनात्मक प्रयोगलाई समेट्छ ।
इन्जिनियरिङको महत्व के हो ?
इन्जिनियरिङको महत्व धेरै क्षेत्रहरूमा देख्न सकिन्छ। यहाँ केही मुख्य बुँदाहरू छन्:
• समाजको विकास: इन्जिनियरिङले आधारभूत संरचना जस्तै सडक, पुल, भवन र जल आपूर्ति प्रणालीहरू निर्माण गर्न मद्दत गर्छ, जसले समाजको समग्र विकासमा योगदान पुर्याउँछ ।
• प्रविधि र नवप्रवर्तन: इन्जिनियरिङले नयाँ प्रविधि र नवप्रवर्तनको विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । यसले जीवनलाई सहज र प्रभावकारी बनाउँछ ।
• रोजगारी सिर्जना: इन्जिनियरिङले विभिन्न उद्योगहरूमा रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्छ, जसले आर्थिक वृद्धिमा योगदान पुर्याउँछ ।
• समस्या समाधान: इन्जिनियरहरूले विभिन्न समस्याहरूको समाधान खोज्न र नयाँ समाधानहरू विकास गर्न मद्दत गर्छन्, जसले समाजलाई अगाडि बढ्न सहयोग पुर्याउँछ ।
• पर्यावरण संरक्षण: इन्जिनियरिङले वातावरणमैत्री प्रविधिहरूको विकासमा पनि योगदान पुर्याउँछ, जसले वातावरण संरक्षणमा मद्दत गर्छ ।
किन इन्जिनियरिङ अध्ययन गर्नुपर्छ ?
इन्जिनियरिङ अध्ययन गर्नु भनेको केवल एउटा पेशा मात्र नभएर यो एक जीवनशैली हो । यहाँ केही प्रमुख कारणहरू छन् जसले गर्दा इन्जिनियरिङ अध्ययन गर्नु महत्वपूर्ण छ:
१. समस्या समाधान गर्ने क्षमता
इन्जिनियरिङले तपाईंलाई जटिल समस्याहरू समाधान गर्न सक्षम बनाउँछ । तपाईंले विभिन्न चुनौतीहरू सामना गर्न र तिनीहरूको समाधान खोज्न सिक्नुहुन्छ, जसले तपाईंलाई जीवनका अन्य क्षेत्रहरूमा पनि सफल बनाउँछ ।
२. उच्च रोजगारी सम्भावना
इन्जिनियरिङ पेशामा उच्च रोजगारी सम्भावना हुन्छ । विश्वभरि नै इन्जिनियरिङ पेशामा दक्ष जनशक्तिको माग उच्च छ । यसले तपाईंलाई स्थिर र राम्रो तलबको रोजगारीको अवसर प्रदान गर्दछ ।
३. नवप्रवर्तन र सिर्जनशीलता
इन्जिनियरिङले तपाईंलाई नयाँ प्रविधि र आविष्कारहरू गर्न प्रेरित गर्छ । तपाईंले नयाँ विचारहरू र समाधानहरू सिर्जना गर्न सक्नुहुन्छ, जसले समाजमा ठूलो परिवर्तन ल्याउन सक्छ ।
४. समाजमा योगदान
इन्जिनियरिङले समाजमा ठूला योगदान पुर्याउन सक्छ । तपाईंले बनाएका संरचना, उपकरणहरू र प्रविधिहरूले मानिसहरूको जीवनलाई सहज र सुरक्षित बनाउँछ ।
५. व्यक्तिगत विकास
इन्जिनियरिङ अध्ययनले तपाईंलाई व्यक्तिगत रूपमा पनि विकास गर्न मद्दत गर्छ । तपाईंले समय व्यवस्थापन, टीमवर्क र नेतृत्व क्षमताहरू विकास गर्न सक्नुहुन्छ ।
६. विविधता
इन्जिनियरिङमा विभिन्न क्षेत्रहरू छन् जस्तैः सिभिल, मेकानिकल, इलेक्ट्रिकल, कम्प्युटर र बायोमेडिकल । तपाईंले आफ्नो रुचि अनुसार कुनै पनि क्षेत्र चयन गर्न सक्नुहुन्छ ।
इन्जिनियरिङ अध्ययन गर्नु भनेको केवल एउटा डिग्री प्राप्त गर्नु मात्र होइन, यो एक जीवनभरको यात्रा हो जसले तपाईंलाई व्यक्तिगत र पेशागत रूपमा विकास गर्न मद्दत गर्छ ।
नेपाल र विदेशमा इन्जिनियरिङको सम्भावना
नेपाल र विदेशमा इन्जिनियरिङको सम्भावना धेरै नै रोचक र विविध छ । नेपालमा इन्जिनियरिङको क्षेत्रमा धेरै सम्भावना छ, विशेष गरी पूर्वाधार विकास, जलविद्युत् र सूचना प्रविधिमा । नेपालमा हालसालै धेरै ठूला परियोजनाहरू सञ्चालनमा छन्, जस्तै सडक निर्माण, पुल निर्माण र जलविद्युत् परियोजनाहरू । यी परियोजनाहरूले इन्जिनियरहरूको माग बढाइरहेको छ ।
नेपालमा इन्जिनियरिङको अध्ययन गर्ने विद्यार्थीहरूले विभिन्न विश्वविद्यालयहरूमा अध्ययन गर्न सक्छन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालय, काठमाडौँ विश्वविद्यालय र पोखरा विश्वविद्यालयका क्याम्पस, सम्बन्धन लिएका कलेजहरूमा इन्जिनियरिङ विषयमा स्नातक तथा स्नातकाेत्तर अध्ययन अध्यापन हुने गरेकाे छ ।
नेपालमा इन्जिनियरिङको अध्ययनपछि विद्यार्थीहरूले सरकारी र गैरसरकारी र व्यवसायिक क्षेत्रका विभिन्न परियोजनाहरूमा काम गर्न सक्छन् । विदेशमा इन्जिनियरिङको सम्भावना अझै व्यापक छ । विश्वभरका विश्वविद्यालयहरूले उच्च गुणस्तरीय इन्जिनियरिङ शिक्षा प्रदान गर्छन् ।
अमेरिका, क्यानडा, अष्ट्रेलिया र युरोपका देशहरूमा इन्जिनियरिङको अध्ययन गर्ने विद्यार्थीहरूले अत्याधुनिक प्रविधि र अनुसन्धानमा पहुँच पाउँछन् । यी देशहरूमा इन्जिनियरिङको अध्ययनपछि विद्यार्थीहरूले विश्वभरका ठूला कम्पनीहरूमा काम गर्ने अवसर पाउँछन् । तर, यी देशहरूमा कम्तीमा नेपालमा व्याचलर अध्ययन गरेर त्यसपछिकाे पढाइका लागि जानु उत्तम हाे । कक्षा १२ पास गर्ने वित्तिकै विदेशिनु शारिरीक, मानसिक र आर्थिक रूपमा ठिक हैन ।
विदेशमा इन्जिनियरिङको अध्ययन गर्दा विद्यार्थीहरूले विभिन्न संस्कृतिहरू र काम गर्ने शैलीहरू सिक्न सक्छन्, जसले उनीहरूको व्यक्तिगत र व्यावसायिक विकासमा मद्दत पुर्याउँछ । साथै, विदेशमा इन्जिनियरिङको अध्ययनपछि विद्यार्थीहरूले नेपाल फर्केर यहाँका परियोजनाहरूमा योगदान गर्न सक्छन्, जसले देशको विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ ।
नेपाल र विदेशमा इन्जिनियरिङको सम्भावना धेरै नै उज्वल छ । नेपालमा पूर्वाधार विकास र जलविद्युत् परियोजनाहरूले इन्जिनियरहरूको माग बढाइरहेको छ भने विदेशमा उच्च गुणस्तरीय शिक्षा र अनुसन्धानले विद्यार्थीहरूलाई विश्वभरका ठूला कम्पनीहरूमा काम गर्ने अवसर प्रदान गर्छ । इन्जिनियरिङको क्षेत्रमा करियर बनाउन चाहने विद्यार्थीहरूले नेपाल र विदेश दुवैमा उत्कृष्ट अवसरहरू पाउन सक्छन् ।
कम्प्युटर इन्जिनियरिङ र सूचना प्रविधि (आईटी) बीचकाे अन्तर
कम्प्युटर इन्जिनियरिङ भनेको कम्प्युटर प्रणालीको डिजाइन, विकास र कार्यान्वयन गर्ने विधा हो । यसमा हार्डवेयर र सफ्टवेयर दुबैको अध्ययन गरिन्छ । कम्प्युटर इन्जिनियरहरूले कम्प्युटर प्रणालीको विभिन्न भागहरू जस्तै प्रोसेसर, मेमोरी, नेटवर्क, र अन्य उपकरणहरूको डिजाइन र विकास गर्छन् ।
सूचना प्रविधि भनेको सूचना व्यवस्थापन, प्रशोधन, भण्डारण र प्रसारण गर्ने प्रविधिहरूको अध्ययन हो । यसमा नेटवर्किङ, डेटाबेस व्यवस्थापन, सफ्टवेयर विकास र साइबर सुरक्षा जस्ता विषयहरू समावेश हुन्छन् ।
कम्प्युटर इन्जिनियरिङ र सूचना प्रविधि (आईटी) बीच के फरक छ भन्ने कुरा बुझ्न महत्त्वपूर्ण छ । यहाँ दुबै विषयको संक्षिप्त तुलना गरिएको छ:
कम्प्युटर इन्जिनियरिङ
• मुख्य फोकस: हार्डवेयर र सिस्टम डिजाइन ।
• पाठ्यक्रम: कम्प्युटर आर्किटेक्चर, डिजिटल सिस्टम, माइक्रोप्रोसेसर, एम्बेडेड सिस्टम, कम्प्युटर नेटवर्क र अपरेटिङ सिस्टम ।
• क्यारियर: हार्डवेयर इन्जिनियर, सिस्टम डिजाइनर, एम्बेडेड सिस्टम इन्जिनियर, सफ्टवेयर डेभलपर, नेटवर्क एडमिनिस्ट्रेटर, डाटाबेस एडमिनिस्ट्रेटर ।
• हार्डवेयरमा केन्द्रित: कम्प्युटर इन्जिनियरिङ हार्डवेयर डिजाइन, विकास र मर्मतमा केन्द्रित हुन्छ । यसमा कम्प्युटर आर्किटेक्चर, डिजिटल सिस्टम, माइक्रोप्रोसेसर, एम्बेडेड सिस्टम, र अपरेटिङ सिस्टम जस्ता विषयहरू समावेश छन् ।
• गणित र भौतिकशास्त्र: यसमा गणित र भौतिकशास्त्रको गहिरो अध्ययन गरिन्छ ।
• हार्डवेयर र सफ्टवेयरको संयोजन: कम्प्युटर इन्जिनियरिङले हार्डवेयर र सफ्टवेयर दुवैको संयोजनमा काम गर्छ ।
सूचना प्रविधि
• मुख्य फोकस: सफ्टवेयर विकास र सूचना प्रणाली ।
• पाठ्यक्रम: प्रोग्रामिङ, सिस्टम डिजाइन, कम्प्युटर नेटवर्क, डाटाबेस व्यवस्थापन प्रणाली, वेब प्रविधिहरू ।
• क्यारियर: सफ्टवेयर डेभलपर, नेटवर्क एडमिनिस्ट्रेटर, डाटाबेस एडमिनिस्ट्रेटर।• सफ्टवेयरमा केन्द्रित: आइटी सफ्टवेयर विकास, प्रोग्रामिङ, नेटवर्किङ र डाटाबेस व्यवस्थापनमा केन्द्रित हुन्छ । यसमा प्रोग्रामिङ भाषा, एल्गोरिदम, डाटा स्ट्रक्चर, कम्प्युटर नेटवर्क र वेब प्रविधिहरू समावेश छन् ।
• प्रयोगात्मक र परियोजना कार्य: आइटीमा धेरै प्रयोगात्मक र परियोजना कार्यहरू गरिन्छ ।• व्यावसायिक अनुप्रयोगहरू: आइटीले व्यावसायिक अनुप्रयोगहरूमा ध्यान दिन्छ, जसले गर्दा यो व्यवसायिक क्षेत्रहरूमा बढी उपयोगी हुन्छ ।
लेखकः नेपाल इन्जिनियरिङ कलेजकाे कम्प्युटर साइन्स इन्जिनियरिङ विभागकाे सह-प्राध्यापक हुनुहुन्छ ।
0 प्रतिकृया